...Forte potantibus his apud Sex. Tarquinium, ubi et Collatinus cenabat
Tarquinis Egerii filius, incidit de uxoribus mentio; suam quisque
laudare miris modis. Inde certamine accenso Collatinus negat verbis
opus esse, paucis id quidem horis posse sciri, quantum ceteris
praestet Lucretia sua. “Quin, si vigor iuventae inest, conscendimus
equos invisimusque praesentes nostrarum ingenia? Id cuique spectatissimum
sit quod necopinato viri adventu occurrerit oculis.” Incaluerant
vino; “Age sane!” omnes; citatis equis avolant Romam.
Quo cum primis se intentibus tenebris pervenissent, pergunt inde
Collatiam, ubi Lucretiam haudquaquam ut regias nurus, quas in
convivio luxuque cum aequalibus viderant tempus terentes, sed
nocte sera deditam lanae inter lucubrantes ancillas in medio aedium
sedentem inveniunt. Muliebris certaminis laus penes Lucretiam
fuit. Adveniens vir Tarquiniique excepti benigne; victor maritus
comiter invitat regios iuvenes. Ibi Sex. Tarquinium mala libido
Lucretiae per vim stuprandae capit; cum forma tum spectata castitas
incitat. Et tum quidem ab nocturno iuvenali ludo in castra redeunt.Paucis
interiectis diebus Sex. Tarquinius inscio Collatino cum comite
uno Collatiam venit. Ubi exceptus benigne ab ignaris consilii
cum post cenam in hospitale cubiculum deductus esset, amore ardens,
postquam satis tuta circa sopitique omnes videbantur, stricto
gladio ad dormientem Lucretiam venit sinistraque manu mulieris
pectore oppresso “Tace, Lucretia,” inquit; “Sex. Tarquinius sum;
ferrum in manu est; moriere, si emiseris vocem.” Cum pavida ex
somno mulier nullam opem, prope mortem imminentem videret, tum
Tarquinius fateri amorem, orare, miscere precibus minas, versare
in omnes partes muliebrem animum. Ubi obstinatam videbat et ne
mortis quidem metu inclinari, addit ad metum dedecus: cum mortua
iugulatum servum nudum positurum ait, ut in sordido adulterio
necata dicatur. Quo terrore cum vicisset obstinatam pudicitiam
velut vi victrix libido, profectusque inde Tarquinius ferox expugnato
decore muliebri esset, Lucretia maesta tanto malo nuntium Romam
eundem ad patrem Ardeamque ad virum mittit, ut cum singulis fidelibus
amicis veniant; ita facto maturatoque opus esse; rem atrocem incidisse.
Sp. Lucretius cum P. Valerio Volesi filio, Collatinus cum L. Iunio
Bruto venit, cum quo forte Romam rediens ab nuntio uxoris erat
conventus. Lucretiam sedentem maestam in cubiculo inveniunt. Adventu
suorum lacrimae obortae, quaerentique viro “Satin salve?” “Minime,”
inquit; “quid enim salvi est mulieri amissa pudicitia? Vestigia
viri alieni, Collatine, in lecto sunt tuo; ceterum corpus est
tantum violatum, animus insons; mors testis erit. Sed date dexteras
fidemque haud inpune adultero fore. Sex. est Tarquinius, qui hostis
pro hospite priore nocte vi armatus mihi sibique, si vos viri
estis, pestiferum hinc abstulit gaudium.” Dant ordine omnes fidem;
consolantur aegram animi avertendo noxam ab coacta in auctorem
delicti: mentem peccare, non corpus, et unde consilium afuerit,
culpam abesse. “Vos,” inquit, “videritis, quid illi debeatur:
ego me etsi peccato absolvo, supplicio non libero; nec ulla deinde
inpudica Lucretiae exemplo vivet.” Cultrum, quem sub veste abditum
habebat, eum in corde defigit prolapsaque in volnus moribunda
cecidit. Conclamat vir paterque.
Brutus illis luctu occupatis cultrum ex volnere Lucretiae extractum
manantem cruore prae se tenens, “Per hunc” inquit, “castissimum
ante regiam iniuriam sanguinem iuro, vosque, di, testes facio,
me L. Tarquinium Superbum cum scelerata coniuge et omni liberorum
stirpe ferro, igni, quacumque denique vi possim, exsecuturum nec
illos nec alium quemquam regnare Romae passurum.” Cultrum deinde
Collatino tradit, inde Lucretio ac Valerio, stupentibus miraculo
rei, unde novum in Bruti pectore ingenium. Ut praeceptum erat
iurant; totique ab luctu versi in iram, Brutum iam inde ad expugnandum
regnum vocantem sequuntur ducem. Elatum domo Lucretiae corpus
in forum deferunt concientque miraculo, ut fit, rei novae atque
indignitate homines...
Brutus went on to rally the Romans against the already detested
Tarquinius Superbus, who was driven, with his family, into exile.
This event marked the end of the 244-year rule of kings at Rome,
and the establishment of Rome as a republic.